نکته ها :
از کار افتادن ابزار شناخت !
انسان برای اینکه بتواند از عالم بیرون وجود خود آگاه شود از وسائل و ابزاری بهره می گیرد که به آن ابزار شناخت گفته می شود .

قسمتی از آنها درون ذاتی هستند ، و قسمتی برون ذاتی
عقل و خرد و وجدان و فطرت از ابزار شناخت درون ذات است ،
حواس ظاهری انسان همچون بینائی و شنوائی و مانند آن ابزار شناخت برون ذاتند .
این وسائل خداداد اگر مورد بهره برداری صحیح قرار گیرند روز به روز قویتر و نیرومندتر می شوند ، و بهتر و دقیقتر حقایق را نشان می دهند .
اما اگر مدتی در مسیرهای انحرافی قرار گیرند ، و یا اصلا از آنها استفاده نشود ، تدریجا تحلیل رفته و یا به کلی دگرگون می شوند و حقایق را وارونه نشان می دهند ،

درست همانند آئینه صافی که گرد و غبار ضخیمی آن را بپوشاند ، و یا خراشهای زیاد و عمیقی بر چهره آن وارد شود که دیگر نمی تواند چیزی را نشان دهد ، و اگر نشان دهد هرگز با واقعیت آن تطبیق نمی کند .
اینکه در روایات اسلامی و همچنین در آیات قرآن تاکید شده که اگر لغزشی برای انسان پیدا شد و گناهی از او سر زد فورا توبه کند و به سوی خدا باز گردد ، و از تاخیر و اصرار و تکرار بپرهیزد برای این است که به این مرحله نرسد ، زنگارها را بشوید ، موانع کوچک را قبل از تبدیل شدن به یک سد بزرگ ویران کند ، و راه پیشرفت و حرکت را باز نگهدارد و گرد و غبار را از مقابل دیدگان خود فرو بنشاند تا نظر تواند کرد . 
 سدهائی از پیش و پس !
این سؤال برای بعضی از مفسران مطرح شده است که مانع اصلی برای ادامه حرکت سدهای پیش رو است ، سد پشت سر چه معنی دارد ؟

بعضی پاسخ گفته اند : انسان دارای دو گونه هدایت است : هدایت نظری و استدلالی ، و هدایت فطری و وجدانی ،
سد پیش رو اشاره به این است که او از هدایت نظری محروم می گردد ، می خواهد به عقب باز گردد و به هدایت فطری نظر بیفکند اما
سد و مانع پشت سر ، او را از بازگشت به فطرت باز می دارد .
بعضی دیگر گفته اند سد پیش رو اشاره به موانعی است که او را از وصول به آخرت و سعادت جاویدان باز می دارد ، و سد پشت سر چیزی است که او را حتی از رسیدن به سعادت و آرامش در دنیا مانع می شود .
پاسخ این سؤال که چرا سخنی از سد در طرف راست و چپ به میان نیامده ؟ نیز روشن شد ، زیرا رفتن به راست و چپ هرگز انسان را به مقصد نمی رساند باید راهی به پیش بگشاید .
بعلاوه معمولا سد را در جائی ایجاد می کنند که طرف راست و چپ آن بسته است تنها گذرگاهی میان آن دو قرار دارد که با ایجاد سد آن گذرگاه نیز بسته می شود ، و عملا انسان در محاصره قرار می گیرد .
محرومیت از سیر آفاقی و انفسی
برای شناخت خداوند معمولا دو راه برای مطالعه وجود دارد:

1- مطالعه در نشانه های خدا که در جسم و جان انسان است ، و آن را آیات انفسی می نامند

2- مطالعه در آیاتی که در بیرون وجود او در زمین و آسمان و ثوابت و سیارات و کوه و دریا وجود دارد ، و آن را آیات آفاقی می گویند که قرآن مجید در آیه 53 سوره فصلت به آن اشاره کرده ، می فرماید سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق به زودی آیات خود را در آفاق و انفس به آنها نشان می دهیم تا برای آنها ثابت شود که خداوند حق است .
هنگامی که قدرت شناخت انسان از کار می افتد هم طریق مشاهده آیات انفسی بر او بسته می شود ، و هم مشاهده آیات آفاقی .

در آیات قبل  انا جعلنا فی اعناقهم اغلالا فهی الی الاذقان فهم مقمحون اشاره به معنی اول است ، زیرا غلها چنان سر آنها را به بالا نگاه می دارد که حتی قدرت دیدن خویشتن را ندارند و از مشاهده آیات انفسی محروم می شوند 

و سدهای پیش و پس چنان چشم آنها را از مشاهده اطراف خود باز می دارد که هر چه نگاه می کنند جز دیوار سد چیزی را نمی بینند و از مشاهده آیات آفاقی محروم می شوند .